QR Pay: Hướng chuẩn hóa mới của thị trường số
Ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán (NHNN), cho biết dữ liệu giao dịch QR tăng mạnh nhưng vẫn tồn tại những "khoảng tối". Phần lớn đơn vị kinh doanh đang sử dụng mã QR cá nhân để nhận tiền hàng hóa, dịch vụ. Hình thức này tiện lợi, nhanh, không phí và không yêu cầu hợp đồng, nhưng lại gây ra hệ lụy lớn: không thống kê được doanh số, không đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng, không liên thông xuyên biên giới, khó phục vụ quản lý thuế.
Ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán (NHNN)- Ảnh: VGP
Bên cạnh đó, sự thiếu liên thông giữa các thương hiệu QR khiến mỗi hệ thống như một "ốc đảo kỹ thuật", gây bất tiện cho khách hàng, làm thị trường bị chia nhỏ. Dù đã mở kết nối với Thái Lan, Lào, Campuchia, lượng giao dịch xuyên biên giới vẫn chưa tương xứng với nhu cầu thực tế.
Từ thực trạng này, NHNN định hướng nhiều giải pháp, trong đó nhấn mạnh chuẩn hóa QR thanh toán, mở rộng mạng lưới đơn vị chấp nhận, tăng truyền thông và thúc đẩy QR Pay thay cho QR chuyển tiền. Các tổ chức cung ứng dịch vụ cần có biện pháp khuyến khích đơn vị bán hàng sử dụng mã chuẩn để đảm bảo đối soát, bảo vệ người dùng và dễ dàng thống kê.
QR Pay là hướng đi tất yếu, vì QR chuyển tiền chỉ phù hợp giao dịch cá nhân. QR thanh toán chuẩn hóa sẽ phục vụ tốt hơn cho hộ kinh doanh, doanh nghiệp cũng như người dùng muốn trải nghiệm dịch vụ minh bạch, có đối soát.
Dưới góc độ doanh nghiệp trung gian thanh toán, ông Nguyễn Hoàng Long, Phó tổng giám đốc NAPAS, cho biết đầu tháng 11, mỗi ngày có khoảng 15 triệu giao dịch QR chạy qua hệ thống NAPAS, với tổng giá trị 40.000 tỉ đồng/ngày. Tính chung toàn hệ thống, NAPAS xử lý khoảng 35 triệu giao dịch/ngày, gần một nửa là giao dịch QR.
Ông Nguyễn Hoàng Long, Phó tổng giám đốc NAPAS - Ảnh: VGP
Theo ông Nguyễn Hoàng Long, QR hiện "len lỏi vào mọi ngõ ngách", nhưng chủ yếu ở giao dịch giữa cá nhân với cá nhân, chưa hỗ trợ tốt cho giao dịch giữa người dân và doanh nghiệp, như kết nối hệ thống bán hàng hay xuất hóa đơn tự động. Năm nay, NAPAS triển khai QR Pay để xử lý các nhu cầu này, được kỳ vọng là bước chuyển lớn thời gian tới.
Trong năm 2025, NAPAS sẽ tiếp tục triển khai dịch vụ QR Payment với sự phối hợp của các ngân hàng, trung gian thanh toán và các đơn vị chấp nhận thanh toán. NHNN đóng vai trò định hướng chính sách, tiêu chuẩn kỹ thuật, đảm bảo khả năng kết nối nội địa và kết nối xuyên biên giới để người dùng Việt Nam có thể quét QR ở nước ngoài và ngược lại.
Các ngân hàng có trách nhiệm mở rộng mạng lưới chấp nhận thanh toán QR; trong khi trung gian thanh toán mở rộng mạng lưới bán hàng sử dụng dịch vụ. NAPAS đóng vai trò "trục kết nối", bảo đảm hạ tầng an toàn, ổn định.
"Về an toàn, NAPAS đã tăng cường hệ thống bảo mật, kết nối cảnh báo gian lận của NHNN, cảnh báo danh sách đen của Bộ Công an, đầu tư big data và AI để phát hiện tài khoản đáng ngờ. NAPAS cùng Hiệp hội Ngân hàng chuẩn bị ban hành sổ tay hướng dẫn xử lý giao dịch nghi ngờ, dự kiến tháng 12", ông Nguyễn Hoàng Long cho hay.
Đại diện NAPAS thông tin thêm, tháng 12 tới, doanh nghiệp này sẽ khai trương dịch vụ thanh toán theo chiều khách Trung Quốc chi trả tại Việt Nam, giúp doanh nghiệp, cửa hàng trong nước hưởng lợi trực tiếp. Mục tiêu 2026 là mở rộng sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Malaysia…
Đại diện Vietcombank cho biết sẽ tiếp tục phối hợp với NHNN và NAPAS mở rộng thị trường thanh toán quốc tế qua QR, mang lại lợi ích cho người dùng và doanh nghiệp - Ảnh: VGP
Dưới góc độ ngân hàng, đại diện Vietcombank cho biết, lượng khách du lịch đến Việt Nam tăng mạnh, hơn 17,2 triệu lượt trong 10 tháng, chi tiêu thông qua thanh toán số tăng 168% so với trước COVID-19. Tuy nhiên, khoảng 50% du khách vẫn thanh toán bằng tiền mặt và 83% lượng tiền mặt đổi ra không được tiêu hết, gây lãng phí.
Thanh toán QR xuyên biên giới được đánh giá giúp giảm chi phí so với thẻ (từ mức 3–4% xuống dưới 1%), tỷ giá cạnh tranh hơn, tốc độ xử lý nhanh và an toàn hơn.
Đại diện Vietcombank cho biết sẽ tiếp tục phối hợp với NHNN và NAPAS mở rộng thị trường thanh toán quốc tế qua QR, mang lại lợi ích cho người dùng và doanh nghiệp.
Tháo gỡ nỗi lo về phí và liên thông
Bà Phan Thị Thanh Nhàn, Giám đốc Trung tâm Thẻ và Vận hành BIDV, chỉ ra 3 nhóm thách thức lớn.
Một là, thói quen của tiểu thương với mô hình "Zero Fee". Việc chuyển sang QR Pay có phí 0,8–1% khiến nhiều người e ngại dù QR Pay có đối soát, minh bạch và bảo vệ người mua tốt hơn.
Hai là, thách thức nữa là liên thông giữa ví điện tử và ngân hàng chưa thông suốt. Ví muốn thanh toán ở mọi nơi, trong khi ngân hàng không muốn chịu phí nạp ví (top-up).
Ba là, đại diện BIDV cho rằng, thanh toán xuyên biên giới yêu cầu tiêu chuẩn quản trị rủi ro cao, đặc biệt trong phòng chống rửa tiền.
"Giải pháp khả thi nhất là chia sẻ chi phí giữa ngân hàng, NAPAS và tiểu thương, đồng thời cần quy định thúc đẩy tính minh bạch hơn từ NHNN", đại diện BIDV nói.
Dưới góc độ cơ quan quản lý thuế, ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết, QR Pay sẽ giúp hộ kinh doanh xác định dòng tiền rõ ràng, tránh nhầm lẫn, dễ quản lý doanh thu cuối ngày. Với cơ quan thuế, việc xác định dòng tiền giúp phát hiện kịp thời dấu hiệu vi phạm hoặc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp.
Lãnh đạo Cục Thuế nhấn mạnh mong muốn hộ kinh doanh được sử dụng QR Pay với chi phí thấp nhất.
"Ngành thuế sẵn sàng phối hợp với nhà cung cấp để giới thiệu giải pháp cho hộ kinh doanh, nhưng phải bảo đảm giảm tối đa chi phí tuân thủ", Phó Cục trưởng Mai Sơn khẳng định.
Anh Minh
