Trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta, có lẽ ai cũng từng đôi lần bất cẩn, nhưng thi thoảng mới có đôi lần bất bẩn khác hoàn toàn với thái độ sống bất cẩn. Sự bất cẩn về thái độ sống thể hiện ở nhiều điểm, như cách nghĩ, cách làm, cách sắp xếp cuộc sống, cách quản lý nhà cửa,cách quản lý thiết bị, cách quản lý tài chính, cách mưu sinh. Nó là muôn mặt của đời sống.
Hiển nhiên, ta nhận thấy rõ một thực tế, rằng người có thái độ sống bất cẩn tiềm ẩn nguy cơ gây nguy hiểm đến bản thân, cũng như cộng đồng, cao hơn.
Người bất cẩn trong suy nghĩ thường suy nghĩ vội vàng, dễ đưa ra nhận xét, đánh giá, dẫn đến có những nhận định sai lầm. Người hành sự bất cẩn dễ gây ra những sự cố ngoài ý muốn. Người bất cẩn trong cuộc sống thì sống được chăng hay chớ, không khéo sắp xếp hoạt động hàng ngày, cũng như thứ tự ưu tiên những điều quan trọng.
Mỗi lĩnh vực riêng rời của đời sống, đều có sự biểu hiện của thái độ sống bất cẩn.
Như tài xế tham gia giao thông, vì dùng chất kích thích mà gây tai nạn liên hoàn. Hay như vì không cẩn thận trong việc đội mũ bảo hiểm (đội mũ bảo hiểm giả, như cái mũ nhựa) nên khi bị tai nạn giao thông dẫn đến chấn thương sọ não, tàn phế suốt đời. Hoặc như tình trạng vừa sạc điện thoại vừa sử dụng, dẫn đến cháy nổ.
Trong cuộc sống với muôn vàn chiều kích, kèm với đó là vô số vấn đề, liên quan đến cuộc sống cá nhân, và cả cuộc sống cộng đồng, ta đều dễ dàng nhận ra đâu là thái độ sống bất cẩn.
Phải nhìn nhận một cách sâu xa, rằng thể tính của cá nhân ít nhiều liên đới đến thể tính cộng đồng, nghĩa là tính cách cá nhân liên quan trực tiếp đến nền tảng văn hóa của xã hội.
Đơn cử, như vì sao người Việt ít có “tư duy phòng hộ” như người phương Tây? Hiểu thế nào về “tư duy phòng hộ”? Ở đây, được hiểu là sự thận trọng. Đó là cách tư duy đề phòng những tình huống bất ngờ có thể xảy đến, trong hiện tại và tương lai. Hiểu nôm na là tư duy dự phòng.
Như chúng ta đều biết, ở phương Tây có những bộ môn thể thao cực kỳ mạo hiểm, nhưng nếu xem xét kỹ thì độ an toàn của người tham gia rất cao. Bởi họ có một sự chuẩn bị cực kỳ tỉ mỉ, kỹ lưỡng, chi tiết từ đầu đến cuối, cho những tình huống xấu. Nên dẫu là môn thể thao mạo hiểm, nhưng tính an toàn con người rất cao. Hoặc như trong việc tham gia giao thông, hay là sản xuất, người ta vẫn tính toán đến độ an toàn cao nhất có thể.
Còn ở ta, nhìn chung, tôi thấy rằng đa phần người Việt ít có được lối tư duy đó. Chúng ta hay lơ là và khá chủ quan về độ an toàn, nhất là an toàn tính mạng, trong các hoạt động của mình.
Mà nguyên nhân cốt lõi, có lẽ nằm ở yếu tính văn hóa. Không ít người thiếu tư duy công nghiệp mang tính hiện đại, dây chuyền, không ý thức được những sự vụ nhỏ có thể dẫn đến hậu quả lớn. Nghĩa là thiếu hẳn tư duy hệ thống.
Nếu bạn là một người sống ngăn nắp, có trật tự, biết tính toán, cũng như thận trọng trong mọi quyết định và chọn lựa cuộc sống. Bạn có kiến thức và hiểu biết, nhìn thấy được những khả năng tiềm ẩn trong những tình huống bất ngờ có thể xảy đến. Thì tôi rất vui.
Nhưng góc nhìn của tôi, về một số người Việt như trên, là những người tôi thường xuyên gặp gỡ, trong cuộc sống hằng ngày, và cả trong tương tác xã hội. Tôi thấy họ vẫn còn mang nặng tính chủ quan, thiếu hẳn sự thận trọng, trong nhiều vấn đề của chính họ. Họ không ý thức được, rằng sự bất cẩn của chính mình có thể mang lại rất nhiều rủi ro.
Nhưng tôi vẫn tin vào sự phát triển của Việt Nam, sự hội nhập toàn cầu, sẽ mang lại cho chúng ta những nhân tố tốt, trong đó có cách sống và cách nghĩ thận trọng, biết dự phòng những tình huống xấu, bất ngờ xảy ra.
Theo thống kê sơ bộ, trong số 53 tỷ đô la bị lừa đảo qua mạng, thì Việt Nam chiếm 16 tỷ đô. Nghĩa là, một cô số đáng báo động. Nếu so sánh về mặt dân số, chúng ta có 100 triệu người, trong tổng số 8 tỷ, chiếm hơn 0,1% dân số, nhưng tỉ lệ bị lừa đảo chiếm hơn 30%.
Nếu mỗi người Việt đều có tư duy và lối sống thận trọng, có kiến thức và am hiểu công nghệ để biết đề phòng, thì không xảy ra tình huống như trên.
Hoặc như trong mấy năm nay, câu chuyện về những sự vụ liên quan đến cháy nhà, cháy chung cư diễn ra thường xuyên, và đi kèm với đó là bao nhiêu người bị tử vong. Đương nhiên, chuyện rủi ro trong cuộc sống là điều không ai có thể lường trước, nhưng cũng có thể những rủi ro đó lại xuất phát từ sự bất cẩn.
Chúng ta bất cẩn trong quản lý đô thị, bất cẩn trong việc cơi nới nhà cửa, bất cẩn về sử dụng không gian nhà ở và các thiết bị trong nhà. Nếu là lâu lâu mới có một sự cố, giống như sự cố xảy ra là trường hợp hi hữu, mọi thứ đều thận trọng, nhưng vì một nguyên nhân bất khả kháng nào đó, thì không nói.
Nhưng gần như tất cả các vụ cháy, đều có nguyên nhân xuất phát từ sự bất cẩn của chúng ta. Sự bất cẩn này mang tính hệ thống, điều mà ta có thể phòng tránh được, nếu ta có một thái độ sống cẩn thận, trong đời sống cộng đồng.
Nhiều người quanh ta vẫn cứ nghĩ, rằng sự bất cẩn của mình không liên quan đến người khác, mình làm mình chịu. Nhưng qua những điều tra về nhiều sự vụ cháy nổ, nhất là ở những căn hộ tập thể, thì việc bất cẩn của người này có thể dẫn đến tai họa cho người khác.
Kiến thức thì mênh mông, hiểu biết và kinh nghiệm sống của mỗi người thì luôn có giới hạn, nhưng tính cách thận trọng thì không bao giờ thừa. Khi sự thận trọng, đi vào đời sống của mỗi công dân, tạo nên lối tư duy và lối sống khoa học, có tính dự phòng cao, thì sẽ tránh được rất nhiều những điều đau lòng không đáng có.
Vậy nên, dù muốn dù không, thì việc rèn luyện tính thận trọng cho mỗi người, là điều cần thiết vậy. Bởi, rủi ro, suy cho cùng, trước tiên là do bất cẩn!...
*Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả
